Bir mal veya hizmeti ticari veya mesleki olmayan amaçlarla edinen, kullanan veya yararlanan gerçek veya tüzel kişilere tüketici denir.

Tüketicilerde, ticari veya mesleki amacının olmaması, gerçek ya da tüzel kişi olma ve bir mal veya hizmet edinme, kullanma, yararlanma unsurlarının olması aranmaktadır.

Tüketicilerin korunması, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile düzenlenmiştir.

Tüketiciyle açıklama yapılmadan ve rızası alınmadan sözleşmeye dahil edilen hak ve yükümlülüklerde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan şartlar haksız sözleşme şartlarıdır. Tüketiciyle yapılan sözleşmelerde yer alan haksız şartlar geçersizdir.

Satıcı herhangi bir şekilde teşhir ettiği malı açıkça görülecek şekilde satılık olmadığını belirtmedikçe satıştan kaçınamaz.

Tüketicinin sipariş etmediği, bir malın gönderilmesi veya hizmetin sunulması ile tüketici sorumluluk altına alınamaz. Sipariş verildiğinin ispatı, iddiada bulunana aittir.

Satıcı ile tüketicinin anlaşmaya vardıkları örnek veya numune ürün yerine objektif özellikleri dışında farklı ürün, ayıplı mal olarak değerlendirilir. Ayıplı mal sorumluluğu satıcıya aittir.

Ayıplı mallarda tüketici;

Satılanı geri vererek sözleşmeden dönme,

Satış bedelinden indirim isteme,

Satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,

Satılanın ayıpsız bir mal ile değiştirilmesini isteme gibi seçimlik haklarından birini kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.

Ayıplı mallar için zaman aşımı süreleri olarak, ayıplı malın teslim tarihinden itibaren 2 yıl, konut ve tatil amaçlı taşınmazlarda 5 yıldır. İkinci el satışlarında zamanaşımı, ayıplı mallar için 1 yıl, ayıplı taşınmazlar için 3 yıldan aşağı olamaz. Ayrıca ayıp ya da kusur hile ile gizlenmiş ise zamanaşımına tabi değildir.

Hizmet sağlayıcı ile tüketicinin anlaşma yaptıkları hizmeti sözleşmesine uygun olarak yapılmayan hizmet, ayıplı hizmet olarak adlandırılır. Hizmet sağlayıcı, ayıplı hizmetten sorumludur.

Ayıplı hizmetlerde tüketici;

Hizmetin yeniden görülmesi,

Hizmet sonucu ücretsiz onarımı,

Ayıp oranında ücretten indirim veya sözleşmeden fesih haklarından birini hizmet sağlayıcıya karşı kullanabilir. Tüketici, bu seçimlik haklarından biri ile birlikte zararı ile orantılı olarak tazminat da talep edebilir.

Ayıplı hizmetlerde, yasal sorumluluklar ve sözleşme şartları dışında, ayıplı hizmetten sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, hizmetin yapıldığı tarihinden itibaren 2 yıllık zamanaşımı süresi vardır.

Ayıplı hizmet, ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse zamanaşımına tabi değildir.

Taksitle satış sözleşmeleri:

Taksitle satış sözleşmesi, satıcı veya hizmet sağlayıcının mal teslimi veya hizmet gereğini yerine getirdiği, diğer taraf olan tüketicinin de mal veya hizmet ücretini dönemler halinde ödediği sözleşmelere Taksitle satış sözleşmeleri denilmektedir.

Taksitle satış sözleşmesi yazılı olmadığı takdirde geçerli olmaz.

Tüketicinin, gerekçe göstermeden ve cezai şart ödemeden 7 gün içinde taksitle satış sözleşmesinden cayma hakkı vardır. Cayma hakkının kullanıldığına ait bildirim aynı süre içerisinde satıcı veya hizmet sağlayıcıya bildirilmelidir. Tüketicinin satıcıyı bulduğu finansal kiralama işlemlerinde cayma hakkı kullanılamaz.

Tüketici, vadesi gelmemiş bir ya da birden çok taksit ödemesini daha erken dönemde ödeyebilir. Erken ödeme durumunda satıcı veya hizmet sağlayıcı, faiz veya komisyon aldığı durumlarda ödenen miktara göre gerekli tüm faiz ve komisyon indirimini yapmakla yükümlüdür.

Tüketici kredisi sözleşmeleri:

Kredi verenin (bankaların) tüketiciye faiz veya benzeri bir menfaat karşılığında ödemenin ertelenmesi, ödünç veya benzeri finansman şekilleri aracılığıyla kredi verdiği veya kredi vermeyi taahhüt ettiği sözleşmelere Tüketici kredisi sözleşmesi olarak adlandırılır.

Tüketici kredisi sözleşmesinin yazılı olması gereklidir. Kredi veren veya aracısı sözleşme içeriği ve sorumluluklar konusunda tüketiciyi bilgilendirmek ve sözleşmenin yapılması için uygun süre vermek zorundadır. Tüketicinin, 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeden ve cezai şart ödemeden tüketici kredisi sözleşmesinden cayma hakkı vardır. Cayma hakkının kullanıldığına dair ihtarın cayma hakkı süresi içinde kredi verene bildirilmesi gereklidir. Ancak kredinin kullanılması halinde, anapara ve kredinin kullanım tarihinden geri ödendiği tarihe kadar olan süredeki faiz cayma bildiriminden en geç 30 gün içinde tüketici tarafından kredi verene ödenmelidir.

Ayrıca Konut finansmanı sözleşmeleri, Ön ödemeli konut satış sözleşmeleri, Mesafeli sözleşmeler, Finansal hizmetlere ilişkin mesafeli sözleşmeler, Devre tatil ve uzun süreli tatil hizmeti sözleşmeleri, Paket tur sözleşmeleri ve Abonelik sözleşmeleri de 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile düzenlenmiştir.

Satıcı tarafından, satışa sunulan malların, ambalajlarının ya da kaplarının üzerine kolaylıkla görülebilir ve okunabilir şekilde ödenmesi gereken tüm vergiler dahil satış fiyatını gösteren, üretim yeri ve ayırıcı özelliklerini içeren etiket konulması gerekir. Etiket konulması mümkün olmayan hallerde bu bilgileri içeren listelerin görülebilecek şekilde uygun yerlere asılması zorunludur. Hizmet bedellerinin de aynı şekilde hizmet sağlayanlar tarafından liste halinde düzenlenmesi gereklidir.

Kullanımına sunulan malların tanıtım, kullanım, kurulum, bakım ve basit onarımlarına ilişkin Tanıtma ve kullanma kılavuzu bulunmalıdır. Tanıtma ve kullanma kılavuzu Türkçe olmalı gerekli hallerde uluslararası sembol ve işaretleri kapsamalıdır.

Üretici ve ithalatçılar, üretilen veya ithal edilen mallar için içeriğine göre bir garanti belgesi tanzim etmek zorundadır. Garanti belgesinin tanzim edilerek tüketiciye verilmesi satıcı sorumluluğundadır.

Tüketici işlemleri ile uygulamalardan doğabilecek uyuşmazlıklarda çözüm bulmak amacıyla, her yıl belirlenen uyuşmazlık konusunun değeri üzerinden;

Yeterlilik şartları sağlandığı takdirde ilçe merkezlerinde ilçe tüketici hakem heyetleri, il merkezlerinde İl tüketici hakem heyetleri ve Ticaret Mahkemelerine gerekli başvuru yapılarak uyuşmazlıklar giderilebilir. 

Tüketici hukukunun geniş kapsamlı olduğu düşünüldüğünde, bu anlamda yapılacak başvuru ve hak arama işlemlerinde avukat yardımı alınması hatalı işlem ve hak kayıplarını önleyecektir.